Inleefdag 4 : Film als manipulator

Onder de noemer van film heb je twee belangrijke vormen. Langs de ene kant heb je diverterende films, die gemaakt zijn voor het geld, het succes en om zoveel mogelijk bioscopen vol te krijgen. Langs de andere kant heb je ook ernstige films die bedoelt zijn om mensen bewust te maken. Beide soorten hebben een eigen manier om de kijker te manipuleren. De diverterende films zijn eerder technische manipulators. De pionier van de special-effects is de Fransman Georges Méliès, die in dezelfde periode als de gebroeders Lumière leefde. Hij begon te experimenteren met kleur en in 1901 had hij montage onder de knie, waarmee hij illusies op film creëerde. Zo heb je één van zijn kortfilmpjes – “L'homme a la tête en caoutchouc” – waarbij hij zijn eigen hoofd net als een ballon opblaast. Een eeuw later vind je de ontdekking van de Franse filmmaker in alle populaire films terug. Star Wars en Lord of The Rings hadden nooit de top bereikt als er geen gebruik werd gemaakt van technische manipulatie. Een populaire trucagevorm die veel moeite kostte zie je terug in de film Forrest Gump van Robert Zemeckis. Met behulp van een bepaalde techniek wordt Forrest Gump in authentiek beeldmateriaal van verschillende historische figuren geplaatst, zoals John Lennon en Richard Nixon. Zo heb je een scène waarbij Tom Hanks de hand schudt van John F Kennedy, die op dat moment eigenlijk 30 jaar dood was. De filmmakers hebben toen beeldmateriaal gezocht waarbij de president een aantal mensen ontmoet. Een van de personen die Kennedy groet werd via een techniek in Tom Hanks veranderd. Men wil dmv technische manipulatie de mens op het verkeerde been zetten en daarmee juist deze film zo interessant en boeiend maken voor de “gefopte” kijker.


Ernstige films maken eerder gebruik van ideologische manipulatie. De regisseur probeert de mens bewust te maken door zijn visie te geven over een bepaald feit in de samenleving.

In Nederland komt er binnenkort een film uit die de mens ideologisch wil manipuleren. De Nederlandse politicus Geert Wilders wil met een kortfilm zijn mening over de Islam geven. Hij heeft nog niets prijs gegeven, maar zijn recentste uitspraken beloven niet veel goeds. Volgens hem is de Koran een fascistisch boek, dat vandaag nog altijd aanzet tot geweld. Zowel in binnen- als buitenland maakt men zich zorgen dat de inhoud van de film kwetsend zou kunnen zijn, en risicovolle reacties zou kunnen oproepen op het gebied van openbare orde, veiligheid en economie.

Een bekende regisseur van ernstige films is Michael Moore. Met zijn film “Bowling for Columbine” bekritiseert hij gewelddadige gebeurtenissen in de VS, zoals de moorden in Columbine Highschool. Het hoge aantal wapenbezitters in Amerika wordt aangehaald als de reden voor het al even hoge aantal schietincidenten dat jaarlijks plaatsvindt in de VS. Hij wil met verborgen camera laten zien hoe gemakkelijk je in zijn land aan wapens, die variëren van pistool tot jachtgeweer, kan geraken.

Michael Moore heeft oprechte bedoelingen en verdient zonder twijfel respect voor zijn werk. Toch heeft hij een paar fouten gemaakt. Op een gegeven moment wil Moore zijn thuisland bekritiseren door een snelle weergave te tonen van verschillende conflicten die Amerika voerde met landen zoals Cuba, Iran, Irak, …
Eerst en vooral hebben deze conflicten niets met de wapenhandel binnen VS te maken en krijgt de kijker geen diepgaande verklaring voor Amerika’s optreden in die conflicten.

Met de verborgen camera en het tekenfilmpje waar zwarte Amerikanen neergeschoten worden zou de filmmaker het tegengestelde kunnen bereiken dan wat hij van plan was. Een wat labiele kijker leert eerder hoe je zonder veel problemen aan een wapen kan geraken en dat dat wapen bovendien lekker leeggeschoten kan worden op al wie je wat dwars zit.